Afganistan Hangi Dine Mensup?
Afganistan’ı düşündüğümde aklıma önce orada geçen yıllarını anlatan birkaç anı ve toplumdaki derin dinî yapılar gelir. Ne yazık ki, televizyonlarda ve internette gördüğümüz görüntüler genellikle savaş, açlık ve şiddetle ilgili olsa da, Afgan halkının kimliği ve yaşam tarzı çok daha derin bir kültürel yapıya dayanıyor. Peki, Afganistan hangi dine mensup? Bu soruya yalnızca dinî bir açıdan değil, aynı zamanda toplumsal, tarihsel ve kültürel bağlamda da bakmak gerektiğini düşünüyorum. Hadi gelin, biraz daha yakından inceleyelim.
Afganistan’daki Dinî Yapı: İslam’ın Etkisi
Afganistan’da, halkın büyük bir kısmı İslam’a inanıyor. Aslında, Afgan toplumunun dinî yapısı, neredeyse tamamen İslam’la şekillenmiş. 2021 yılı itibarıyla yapılan bir araştırmaya göre, ülkenin nüfusunun %99’u Müslüman. Evet, doğru duydunuz, neredeyse tamamen! Ancak, burada dikkat edilmesi gereken şey, Afganistan’daki Müslümanların yalnızca “Müslüman” olmakla kalmayıp, İslam’ın farklı mezheplerine mensup olmaları. Özellikle Sünnîler ve Şiîler arasında ciddi bir ayrım var.
Sünnîler ve Şiîler: Mezhepler Arası Farklar
Afganistan’ın çoğunluğu Sünnî Müslümanlardan oluşuyor. Yapılan araştırmalara göre, Afgan nüfusunun yaklaşık %85’i Sünnî. Hatta, bu Sünnî kesim, ülkenin genel yapısında oldukça baskın. Yıllar önce, çocukken bir arkadaşımın evine gitmiştim. Evdeki atmosferin farklı olduğunu hatırlıyorum. Birçok odada dua ediliyor, öğle vakti namaz için evdeki herkes hazırlık yapıyordu. O evdeki atmosfer, bana çok ama çok sıcak gelmişti. O zamanlar, her şeyin dini temele dayalı olduğunu fark etmemiştim. Meğerse bu ev, tam olarak bir Sünnî ailenin eviymiş. Bu tür dini hayat, sadece Afganistan’da değil, İslam dünyasının birçok yerinde yaygın.
Şiî Müslümanlar ise, Afgan halkının %15’ini oluşturuyor. Bu kesim, özellikle Herat ve Badahşan gibi bazı bölgelerde yoğunlaşıyor. Ama Afganistan’daki Şiîler, genelde nüfus bakımından Sünnîlere göre daha az sayıda olsa da, kendi inançlarıyla toplumsal yapıyı etkileyen önemli bir yer tutuyor. Geçtiğimiz yıllarda, Şii ve Sünni Müslümanlar arasında bazen gerilimler yaşandığını da unutmamak gerekiyor. Bu gerilimler çoğunlukla mezhepsel farklılıklardan, tarihsel çatışmalardan ve dış müdahalelerden kaynaklanıyor.
Din, Sadece İbadet Değil, Bir Yaşam Tarzı
Afganistan’da din, sadece ibadetle sınırlı kalmıyor. Din, bir yaşam tarzı, toplumun değerleri, aile yapısı ve hatta ekonomiyle bağlantılı bir olgu. Hatırlıyorum da, çocukken mahalledeki dükkanlardan birine gidip ekmek alırken, dükkân sahibinin her işte “Bismillah” diyerek başlaması beni her zaman etkilemişti. Aynı şekilde, Afganistan’daki toplumda da dinî inançlar iş hayatından aile ilişkilerine kadar pek çok alanda kendini gösteriyor. Her şeyin, bir şekilde İslam’a dayalı olması, toplumun her bireyine farklı bir sorumluluk yüklüyor.
Afganistan’da insan ilişkileri de genellikle dini kurallarla şekilleniyor. Birbirine duyulan saygı, misafirperverlik, hatta evlilik gibi toplumsal normlar da, İslam’a dayalı değerlerle şekilleniyor. Hatta birçok ailede, geleneksel evliliklerin temeli, dini ritüellere dayanıyor. Düğünlerde Kuran okumak, dualar etmek ve dinî öğretileri aktarmak, bu geleneğin bir parçası.
Sonuç Olarak, Afganistan’ın Dinî Çeşitliliği
Afganistan’daki dinî yapı, sadece bir inanç sistemi değil, aynı zamanda bir toplumsal yapıdır. Din, Afgan halkının hayatının her alanında derin bir iz bırakmış. Sünnî ve Şiî Müslümanlar arasında bir denge olsa da, her biri kendi inanç sistemini yaşarken bir yandan da ülkede bir toplumsal çeşitlilik yaratıyor. Afganistan’daki dinî çeşitlilik, toplumun her katmanına etki eden bir faktör. İslam’ın farklı mezhepleri arasındaki sınırlar, bazen büyük toplumsal çatışmaların da başlangıcı olabiliyor. Ama her halükârda, din, bu halk için sadece bir ibadet değil, bir yaşam biçimi.
Afganistan hangi dine mensup? sorusunun yanıtı basit gibi görünse de, işin içinde birden çok dinî kimlik ve mezhebin harmanlandığı, zengin bir toplumsal yapı bulunuyor. Kabul edelim ki, bu çeşitlilik, Afgan halkının kültürünü ve tarihini çok derinden etkilemiş ve şekillendirmiş durumda.